Wysoki cholesterol – czy można go uniknąć?

Choroby układu krążenia to od wielu lat najczęstsza przyczyna śmierci wśród dorosłych Polaków. Jednym z powodów, dla których serce zaczyna szwankować, jest zbyt wysoki poziom cholesterolu. Dlaczego tak się dzieje i co robić, żeby zawsze mieć cholesterol w normie?

Zły i dobry cholesterol – dlaczego występują razem?

Przekroczona norma cholesterolu nazywana jest hipercholesterolemią. Dotyczy to już ponad połowy dorosłych osób mieszkających w Polsce, zresztą i na świecie, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, te wyniki bardzo często odbiegają od zaleceń lekarzy. Mówiąc o wysokim cholesterolu należy jednak pamiętać, że chodzi tutaj o jego szczególną frakcję, a nie cholesterol jako taki – jest on bowiem potrzebny do życia. Do czego konkretnie służy? Podstawowe funkcje cholesterolu w ludzkim organizmie to:

Większość cholesterolu organizm potrafi wytworzyć samodzielnie i tylko około 20 procent pozyskuje z żywności. Problem w tym, że niezdrowa, tłusta dieta dostarcza znacznie więcej cholesterolu niż jest go potrzebne, dlatego dochodzi do groźnego zatykania żył blaszkami miażdżycowymi. Niebezpieczna jest jednak tylko frakcja LDL, która transportuje dobry cholesterol do komórek ciała. Ten dobry cholesterol to HDL, i powinno być go w organizmie odpowiednio dużo, podczas gdy redukcji dokonuje się jedynie w zakresie frakcji LDL. Kiedy obie frakcje cholesterolu są w równowadze, komórki otrzymują odpowiednie ilości lipoprotein, a cholesterol sprawnie jest transportowany do wątroby, gdzie ulega ostatecznemu rozkładowi.

Jakie są przyczyny wysokiego cholesterolu?

1. wiek – już po 30 roku życia naturalnie zwiększa się stężenie frakcji LDL kosztem HDL;
2. płeć – mężczyźni statystycznie są bardziej narażeni na podwyższony cholesterol;
3. menopauza u kobiet – po okresie menopauzy znacząco rośnie ryzyko hipercholesterolemii;
4. dieta – cholesterol podwyższają tłuste, wysoko przetworzone potrawy;
5. niska aktywność fizyczna – brak ruchu osłabia układ krążenia i podwyższa LDL;
6. nadwaga – u osób z nieprawidłową masą ciała cholesterol jest znacznie częściej wyższy;
7. palenie papierosów;
8. dużo stresu;
9. słaby stan zdrowia;
10. predyspozycje genetyczne;

Sprawdź kapsułki na obniżenie złego cholesterolu, które mają same pozytywne opinie wśród osób je stosujących.

Hipercholesterolemię jak najbardziej można odziedziczyć po rodzicach czy dziadkach. Uwarunkowania genetyczne wynikają z mutacji i prowadzą do poważnych zaburzeń w gospodarce lipidowej, przez co cholesterol może być nawet sześciokrotnie wyższy od stężenia granicznego. W łagodniejszych stanach te wskaźniki nie są aż tak dramatyczne, ale i tak bardzo wcześnie rozwija się miażdżyca i pacjent wymaga leczenia farmakologicznego już do końca życia.

Zdarza się także hipercholesterolemia wtórna, wynikająca z rozwoju innych chorób. Zazwyczaj przyczyną podwyższenia cholesterolu są zaburzenia tarczycy, schorzenia wątroby, nadciśnienie, choroba wieńcowa, cukrzyca. Warto też podkreślić, że wysoki cholesterol przytrafia się nawet osobom szczupłym i wysportowanym, więc sama prawidłowa masa ciała jeszcze nie jest żadnym wskaźnikiem – można jeść śmieciowo i nie mieć nadwagi, a to właśnie fatalnej jakości dieta doprowadza często do zatkania naczyń krwionośnych.

Jak sprawdzić poziom cholesterolu?

Do określenia poziomu cholesterolu służy lipidogram, czyli specjalne badanie krwi. Profil lipidowy wskazuje cholesterol całkowity, poszczególne frakcje oraz stężenie trójglicerydów, ponieważ one również mają duże znaczenie dla zdrowia i kondycji układu krążenia. Całkowity cholesterol nie powinien być wyższy niż 200 mg/dl, a jeśli chodzi o poszczególne frakcje, to dla kobiet norma HDL jest powyżej 45 mg/dl, a dla mężczyzn powyżej 40 mg/dl, natomiast frakcja LDL nie może być wyższa niż 110-115 mg/dl. Otrzymane wskaźniki sporo już mówią o stanie zdrowia i ewentualnym ryzyku chorób układu krążenia, jednak ich dokładną interpretację powinien przeprowadzić lekarz.

Specjalista bierze bowiem pod uwagę także inne czynniki, więc cholesterol w normie niekoniecznie taki będzie na przykład dla osoby po zawale albo z dużą otyłością. Do określenia, czy cholesterol rzeczywiście jest w bezpiecznym stężeniu, potrzebne jest jeszcze uwzględnienie płci, wieku, chorób współtowarzyszących, nałogów, stylu życia, masy ciała, przypadków hipercholesterolemii w rodzinie. Inaczej mówiąc, cholesterol jest kwestią indywidualną. Szczególnie wyśrubowane są normy dla osób z cukrzycą, miażdżycą, chorobą wieńcową, ponieważ w ich przypadku nawet niewielkie przekroczenie dopuszczalnego stężenia cholesterolu może mieć znacznie poważniejsze konsekwencje niż u osoby młodej i w dobrym stanie zdrowia.

Wysoki cholesterol – jakie stwarza zagrożenia?

Im wyższe stężenie cholesterolu we krwi, tym większe ryzyko powikłań oraz śmierci z powodu schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Głównie chodzi o zawał, ponieważ przy mocno zatkanych tętnicach krew nie dociera do serca, a blaszki miażdżycowe blokują całkowicie krążenie. Blaszki miażdżycowe mogą też dostać się do tętnic odprowadzających krew do mózgu, czego konsekwencją jest udar.

Przez wysoki cholesterol rozwija się miażdżyca, mocno osłabiająca układ krążenia oraz będąca jedną z najczęstszych przyczyn wspomnianego zawału czy udaru. Z powodu miażdżycy łatwiej też może się rozwinąć cukrzyca i w wielu przypadkach te dwa schorzenia występują wspólnie.

Jak można leczyć wysoki cholesterol?

Leki na obniżenie cholesterolu musi już przepisać lekarz i nie wolno na własną rękę kupować żadnych medykamentów czy też odstawiać ich bez zgody lekarza. Leki regulują wytwarzanie enzymów odpowiedzialnych za produkcję cholesterolu i dzięki temu da się utrzymać cholesterol na prawidłowym poziomie. Leki na cholesterol przyjmuje się często dożywotnio, ale i w tym przypadku spore znaczenie dla powodzenia kuracji ma zdrowy tryb życia.

Jakie objawy daje zły cholesterol?

Największy kłopot z wysokim cholesterolem jest taki, że rzadko kiedy daje on zewnętrzne objawy, i zwykle dopiero wykonanie profilu lipidowego wskazuje na problem zdrowotny – dlatego profilaktyka jest tak istotna i pomaga uniknąć chorób serca. Wysoki cholesterol powoduje zaburzenia w krążeniu, dlatego nogi są źle ukrwione i przez to często bolą, puchną, męczą się już przy niewielkim wysiłku. Pojawia się też ogólne znużenie i spadek sił, ponadto mogą utworzyć się tak zwane żółtaki, czyli złogi cholesterolu gromadzące się na ścięgnach, stawach, powiekach – tego typu objawy występując przede wszystkim u osób, które hipercholesterolemię odziedziczyły w genach.

Wskazówką, że cholesterol jest za wysoki, są także objawy charakterystyczne dla schorzeń serca, które nierzadko idą w parze z niewłaściwym profilem lipidowym. Te objawy to dławienie i ściskanie w klatce piersiowej, ucisk w okolicach serca, ból w klatce piersiowej, który może promieniować do ramienia albo szyi, kołatanie serca, uczucie niepokoju.

Jak wygląda profilaktyka dotycząca prawidłowego poziomu cholesterolu?

Za wysoki LDL i za niski HDL to obecnie jedna z głównych przyczyn zawału oraz udaru. Profilaktyka chorób układu krążenia zakłada więc także dbanie o właściwy cholesterol, i dotyczy to nie tylko osób w grupie ryzyka, ale wszystkich. Największe zagrożenia wynikające ze stylu życia to zła dieta, alkohol oraz tytoń – w codziennym menu musi znaleźć się więcej zdrowych produktów, natomiast używki powinno się całkowicie wyeliminować.

Warto też zwiększyć aktywność fizyczną – pomagają już takie drobiazgi jak chodzenie po schodach zamiast jazdy windą czy spacery zastępujące jazdę samochodem. Dużym zagrożeniem jest stres, ponieważ podnosi on zarówno cholesterol, jak i cukier we krwi, jeśli to więc możliwe, lepiej unikać stresujących sytuacji i nauczyć się panowania nad swoimi emocjami.

Domowe sposoby na obniżenie cholesterolu

Leczenie przeważnie zaczyna się od zmiany nawyków żywieniowych. Takie też są zalecenia lekarskie i dopiero kiedy to nie pomaga, wdraża się leczenie farmakologiczne normujące stężenie cholesterolu w organizmie. Dieta nie działa rzecz jasna z dnia na dzień, niemniej po około trzech miesiącach stosowania się do zaleceń profil lipidowy powinien być już w normie. Należy zadbać też o prawidłową masę ciała i pomocne w tym będą tabletki wspomagające odchudzanie.

Aktywność fizyczną należy dostosować do wieku, wagi oraz stylu życia. Osoby prowadzące siedzący tryb życia, które wcześniej nie uprawiały żadnego sportu, nie powinny zaczynać na przykład od biegania czy wymagających ćwiczeń na siłowni, tylko raczej od spacerów, nordic walkingu, pływania, pilatesu. Z czasem intensywność oraz częstotliwość treningów można zwiększać, dobrze jednak robić to pod nadzorem lekarza albo doświadczonego trenera. Treningi należy przeprowadzać regularnie, co najmniej trzy razy w tygodniu po 30 minut.

Co jeść, żeby obniżyć zły cholesterol?

Największym wrogiem układu krążenia jest śmieciowe jedzenie, czyli fast foody, dania instant, zupki w proszku, gotowe obiady z pudełka, słone przekąski, chipsy, a także słodycze, w których jest mnóstwo szkodliwych tłuszczów trans. Przy wysokim cholesterolu trzeba też zrezygnować z jedzenia tłustego mięsa, podrobów oraz wędlin, a zamiast tego wprowadzić do diety drób oraz inne chude gatunki mięsa. Ponadto mięsa nie powinno się smażyć, tylko gotować, dusić albo piec bez tłuszczu.

Jajka, które przez długi czas uchodziły za szkodliwe dla serca, nie podwyższają cholesterolu, jeśli spożywa się je w zdrowej formie, czyli bez smażenia i dodawania na przykład bekonu. Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, jak smalec czy masło, należy zastąpić tłuszczami roślinnymi typu oliwa z oliwek, olej rzepakowy, wysokiej jakości margaryna. Nabiał powinien mieć obniżoną zawartość tłuszczu, czyli wymieniamy żółte sery na twarogi, a tłuste śmietany na lekki jogurt.

Obniżeniu ma ulec spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych, z kolei tych jednonienasyconych i wielonienasyconych powinno być więcej – są one zawarte w orzechach, rybach morskich, olejach roślinnych. Należy też zwracać uwagę na wartość kaloryczną posiłków oraz szykować jedzenie w taki sposób, by było ono smaczne, bo bez tego trudno będzie utrzymać zdrowe nawyki żywieniowe.